“Ermeni soykırımı” iddiasına kapsamlı bir çözüm modeli… *

ABD Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi 10 Ekim 2007 günü yaptığı oturumda, 30 Ocak 2007 günü Kaliforniya Senatörü Mr. Schiff ve arkadaşları tarafından verilen karar tasarısı önergesini 21 oya karşılık 27 oyla kabul etti. 

Kararın ardından Cumhurbaşkanı Sayın Abdullah Gül resmi bir açıklama yaparak “Komite’nin bu kabul edilmez kararının, geçmişteki benzerleri gibi Türk halkı için hiçbir geçerliliği ve saygınlığı yoktur” dedi. Bu açıklama, kanaatimizce Türkiye’nin bundan sonra ABD’ye karşı ortamı gerecek ve ilişkileri büyük ölçüde etkileyecek somut adımlar atmaktan kaçınacağı anlamına gelmektedir. Ayrıca Sayın Cumhurbaşkanı’nın açıklamasında “Bazı politikacılar, sağduyu çağrılarına kulaklarını tıkayarak bir kez daha büyük meseleleri küçük iç politika oyunlarına alet ve feda etme teşebbüsünde bulunmuşlardır” denilmekte ve bir anlamda tasarının kabulüne karşı tavır koyan ABD yönetimine yumuşak bir mesaj verilmektedir.

Sayın Cumhurbaşkanı’nın icra makamı olmaması sebebiyle yaptığı açıklamanın yaptırıma yönelik mesajlar içermediği açıktır. Ancak hükümet adına Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada da “kınama” ile yetinilmekte ve Ermenistan’ın diyalog kapısı tercihinin doğru bir yaklaşım olacağı belirtilmektedir. Öte yandan ABD’de tasarıya karşı lobi faaliyetlerini yürüten ve Temsilciler Meclisi üyeleriyle temaslarda bulunan Sayın Egemen Bağış da yaptığı açıklamada “karşı oy kullananların sayısının 21’e çıkmasını” memnuniyet verici bulduğunu ve bunun yürüttükleri lobi faaliyetinin bir sonucu olduğunu söylemesi düşündürücüdür. Bu açıklamalar Türkiye’nin Kuzey Irak’a operasyon yapılmasının gündemde olduğu bir ortamda ABD ile ilişkilerinde aşırılıktan ve ilişkileri uzun vadede bozabilecek etkili önlemler içeren bir paketi -en azından tasarının temsilciler meclisinde oylanmasına kadar- gündemine almayacağını göstermektedir. ABD kanadından gelen ve Türkiye’yi somut adımlar atmakta acele etmemesi konusunda uyaran mesajlar da bu bağlamda değerlendirilmelidir. ABD yönetiminin Ermeni Tasarısının Temsilciler Meclisi’nden geçmemesi için ikna çabalarını sürdüreceğini açıklaması da aynı kapıya çıkmaktadır.

Bununla birlikte yapılan açıklamalar, Ermeni tasarısının Amerika’nın gündeminde en az bir ay kalacağı gerçeğini değiştirmemektedir. Bundan sonraki aşamada Ermeni tasarısı hakkında alınan karar bir hafta sonra Temsilciler Meclisi’ne getirilecek ve kasım ortalarında oylanacaktır. Buradan lehte karar çıkması çok daha az bir olasılıktır. Çünkü Temsilciler Meclisi Başkanı Demokrat Nancy Pelosi en baştan itibaren Ermeni lobisi ile birlikte hareket etmekte ve tasarının kabulü için demokrat üyeler üzerinde baskı yapmaktaydı. Dolayısıyla sözde Ermeni soykırımı yasa tasarısının Temsilciler Meclisi’ne aktarılması ve orada da tasarıya imza koyan 226 üye (218 yeterli olmaktadır) sayesinde kabul edilmesi beklenmektedir.

Tasarıya göre şekillenecek ABD dış politikası

Bu aşamada bu beklentileri boş çıkartmak için, Türkiye’nin kararlı bir şekilde tasarıyı değerlendirmesi, sonuçları hakkında ABD yönetimi ve kamuoyunu bilgilendirmesi büyük önem taşımaktadır. Bazı yorumcular tarafından tasarının bağlayıcı olmadığına vurgu yapılması büyük bir yanılgıdır ve tasarının içeriğinin iyi değerlendirilmediğini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda tasarının ne içerdiğine iyi bakılmasında yarar vardır. Öncelikle tasarının bir yasa olmaması ve karar tasarısı olması sebebiyle hukuken bağlayıcı olmadığını söylemek, Türkiye için hiçbir sorun yaratmayacağı gibi bir yanlış anlamaya da sebebiyet verebilir. Hâlbuki tasarı ABD Başkanı’na Ermeni soykırımını bir gerçek olduğunu göz önüne alarak ABD dış politikasını yürütmesi çağrısı yapmaktadır. ABD Başkanı’nın 24 Nisan’ı ‘Ermeni Soykırımını Anma Günü’ olarak ilan etmesini ve her 24 Nisan gününde 1.500.000 Ermeni’nin sistematik ve kasıtlı bir imha politikası sonucu 1915 yılında yok edildiğini belirten bir mesaj yayınlamasını istemektedir. Daha da önemlisi, kabul edilen karar tasarısında, önceki yıllarda Kongre’ye sunulan tasarılardan farklı olarak sözde soykırımdan Türkiye Cumhuriyeti doğrudan sorumlu tutulmaktadır.

Bu maddeler, tasarının Temsilciler Meclisi’nden kabulünden sonra Ermenilerin Türkiye’nin karşısına tazminat ve toprak talepleriyle gelmesinin önünü açmaktadır. Ermeniler aslında Amerika ve Fransa’da sigorta şirketlerine açtıkları davalar ve aldıkları lehte kararlarla söz konusu girişimleri için başka bir cepheden hukuki bir savaş açmış durumdadırlar. Sigorta şirketlerinin uzlaşma yoluyla da olsa Ermeni vakıflarının ve derneklerinin taleplerini kabul ederek ödeme yapması Ermeniler açısından anlamlı bir başarıdır. Kaldı ki, Ermenilerin Fransa’da 2001 yılında önce yaptırım içermeyen bir kanunu parlamentodan geçirttikleri ve geçen yıl da bağlayıcılığı ve yaptırımı olan bir yasayı kabul ettirdiklerini unutmamak gerekir. Yine yaptırım içeren bir sözde Ermeni soykırım tasarısının Belçika Parlamentosu’nda gündeme alınmayı beklediği unutulmamalıdır. Diğer taraftan sözde soykırımı tanıyan tasarının ABD Kongresi’nde kabul edilmesinden sonra diğer bütün dünya ülkelerinin parlamentolarından benzeri karar veya yasaları daha kolay çıkartmalarının mümkün olacağı göz önünde tutulmalıdır. Bu durum, Türk milletinin dünya kamuoyunda soykırım suçunu işleyen yeryüzündeki ikinci millet olarak damgalanmasına yol açacak ve imajı çok kötüleşecektir. Hâlbuki açılan arşivler ve ortaya konan belgeler Türk milletinin haksız ve asılsız bir karalama kampanyasına muhatap olduğunu ortaya koymaktadır. Bu konuda Türk Tarih Kurumu web sayfasına yeterince aydınlatıcı bilgi, belge vs. konulmuştur.

Bilinmeyen haklı tezlerimiz

Bu ayrıntılara dikkat çektikten sonra Ermeni karar tasarısına tekrar dönecek olursak, ABD Dış İlişkiler Komitesi’nin kabul ettiği tasarının “bağlayıcılığı ve yaptırımı olmayan” basit bir karar niteliğinde olduğunu düşünmenin saflık olduğu açıktır. Yine sırf bu düşünceyle konunun savsaklanması tehlikeli sonuçlar doğuracaktır. Türkiye Cumhuriyeti hükümeti derhal sert bir açıklama yapmalı ve önlemler içeren bir paketi dünya kamuoyuna duyurmalıdır. Bu aşamada sözde soykırım tasarısının kabulünden sonra Demokrat Senatör Sherman’ın “Ankara birkaç gün kızgınlığını ifade edecek. Sonra geçer” sözlerini yalan çıkarmamak, gaflet içinde olduğumuzun kabulü anlamına gelecektir. O halde bundan sonra tasarının kabul edilmemesi için daha somut adımlar atılmalı ve ulusal eylem planı yürürlüğe konulmalıdır. Bir tarihçi olarak Amerikan kamuoyuna tasarının yanlışları ve tarihi gerçeklerin daha iyi anlatılmasının önceliklerimiz arasında olması gerektiğini düşünüyorum. Sonuçta, tasarıya imza koyan senatörler, bir Ermeni soykırımın yaşandığına inandıklarını belirtmektedirler. Yine ısrarla vurguladıkları bir husus, Türkiye’nin karşı tezlerini kendilerine anlatmadığıdır. İşte bu noktada yapılması gerekenleri sonuç kısmında ele almak kaydıyla, bazı akademisyenlerin ve muhalefetin gündeme getirdiği önlemleri değerlendirmek istiyorum.

Hatırlatmak gerekirse, dile getirilen somut önlemler arasında en heyecan verici olan İncirlik Üssü’nün kapatılmasıdır. İncirlik Üssü’nün kapatılmasının Türkiye’nin NATO antlaşmaları dolayısıyla mümkün olmadığı açıktır. Ayrıca buranın kapatılmasının Türkiye’nin stratejik önemine bir darbe vuracağı göz önüne alınmalıdır. Özellikle ABD’nin Kuzey Irak’ta bir üs kurma hazırlığında olduğu dikkatten kaçmaktadır. Bununla birlikte üssün ABD’ye NATO antlaşmaların çizdiği çerçevenin dışında kullandırıldığı da bilinmektedir. Bu itibarla İncirlik Üssü’nün kapatılmasından çok, Amerika’nın Irak operasyonlarında kullanımına bazı kısıtlamalar getirilmesi daha mantıklıdır. Bunun kısa vadede etkili bir önlem olacağına da kuşku yoktur. Çünkü İncirlik Üssü lojistik bakımdan bölgede bütün ABD üslerinden daha uygundur. Irak’taki Amerikan askerleri için hâlâ çok stratejik bir öneme sahiptir. Lübnan ve Afganistan’dan askerlerimizin çekilmesi önerisi de dikkate değer bir öneri olmakla birlikte ABD’li senatörler üzerinde etkili olacağı tartışma götürür. Çünkü Başkan Bush’un bu ülkelerdeki operasyonlarına Demokrat üyeler zaten karşı çıkmaktadırlar. Dolayısıyla, askerlerin Lübnan ve Afganistan’dan çekilmeleri, Başkan Bush’un zor durumda kalmasını isteyen Demokratların ekmeğine yağ sürecektir. Ayrıca, Türk askerinin her iki ülkede de terörle mücadele kapsamında bulunması iyi değerlendirildiği ve anlatıldığı takdirde Batı kamuoyunda Türkiye’nin olumlu imajına katkı yapacaktır. Önerinin hayata geçirilmesi tam tersine hem terörle mücadelede Türkiye’nin pasif kalmakla suçlanmasına sebep olacak hem de NATO içindeki askerî etkinliğimizin yok olmasına sebep olacaktır.

Bu durum, Türkiye’nin yalnız kalması ve dış dünyaya kapalı kalmasına yol açabilir. İzole olmuş bir ülkenin kendi tezlerini ve haklılığını dünyaya nasıl anlatacağı burada sorulmalıdır. Meşhur 1 Mart tezkeresinin geçmediği zaman ABD’de aleyhimize oluşan havaya bizzat şahit olmuş bir akademisyen olarak, atacağımız hiçbir adımın bizi dış dünyaya kapatmaması gerektiğine inanıyorum. ABD’nin Ortadoğu’daki hiçbir planının içinde olmamak, ülkemizin stratejik önemini kendi ellerimizle yok etmekten öteye geçmeyecektir, düşüncesindeyim. Ermeni tezlerini destekleyen ve yasa çıkaran ülkelere karşı boykot çağrılarının hiçbir kalıcı etkisinin olmadığı geçmişte yaşanan örneklerle sabittir. Bu bağlamda Habur Sınır Kapısı’nın kapatılmasının terör örgütü PKK’nın işsiz kalan bölge halkı arasında nüfuz kazanmasına sebep olabileceği de hesaba katılmalıdır.

Ortak tarih komisyonu inisiyatifi ve tanıtım

O halde kısa vadede Ermeni tasarısının Temsilciler Meclisi’nin gündemine alınmasını önlemek için alınması gereken somut önlemler Türkiye’ye değil Ermenistan ve diaspora Ermenilerine yönelik olmalıdır. Şahsen Ermeni lobileriyle mücadelede ülkelerin değil kişi ve kuruluşların hedef alınmasının sonsuz yararları olacağı kanaatindeyim. Bu çerçevede önerim, öncelikle Ermenistan’a karşı önlemlerin devreye alınmasıdır. Bazı çevrelerin ve AB’nin taleplerinin tersine, Ermenistan’ın yumuşatılması ve diyalog sürecine katılımı sağlamak için sınırların açılması asla düşünülmemesi gereken bir adımdır. Türkiye, Ermenistan’a karşı izolasyon politikasını daha katı uygulamalıdır. Ermenistan’dan çalışmak için Türkiye’ye gelen kaçak işçiler derhal sınır dışı edilmelidir. Bu adım, Ermenistan’da yaşayan Ermenilerin diasporaya tepkilerinin önünü açacak, aralarındaki gerilimi tırmandıracaktır. Bizzat yaptığım gözlemlere göre Ermenistan halkı diasporanın Ermenistan’ı yönetmesine ve iç politikada etkinliğini artırmasına karşıdır. Konuştuğum birçok Ermeni, diasporanın Türkiye’nin sertleşmesine ve sınırı kapamasına sebep olduğunu, konut ve emtia fiyatlarının yükselmesine yol açtığını ve Ermenistan siyasetini para ile ele geçirdiklerini söylemişlerdir. Aynı strateji çerçevesinde Ermeni lobilerinde görev yapan veya onlar adına çalışan kişi, kuruluş ve diplomatlar “istenmeyen kişi veya kuruluş” ilan edilmeli, Türkiye’nin kara listesine alınmalıdır. Soykırımı tanımadığını söyleyen elçinin Erivan’a tayin edilmesine karşı, Ermenistan’ın tavrı bizim tarafımızdan örnek alınmalıdır.

Dolayısıyla Ermeni tasarısının ABD ve diğer ülkelerde kabul edilmemesini sağlamanın yolu ulusal bir tanıtma eylem planı ile mümkündür. Türk Tanıtma Vakfı’nın veya kurulacak bir sivil toplum örgütünün çatısı altında ülke dışındaki bütün Türkler örgütlenmelidir. Her ülkede daimi komiteler kurulmalı ve bu komitelerin amacı, Türk imajını bozacak yayın ve faaliyetlerle mücadele olarak benimsenmelidir. Bu örgütlere işadamları ve çeşitli fonlardan ciddi kaynak sağlanmalıdır. Bu komiteler bağımsız olmakla birlikte bütçeleri bakımından Meclis’e hesap vermelidir. Ancak fonların kullanımı bütçe yönergeleri ve ihale kanununa tabi olmalıdır. Tercüme faaliyetleri, araştırmacıların istihdam edilmesi, çeşitli enstitülerin kurulması, kurulmuş olanların desteklenmesi, burs verilmesi ve düşünce gruplarının oluşturulması komitelerin hedefleri arasına alınmalıdır. Türkiye’de ise Ermeni sorununu çalışan merkez sayısı artırılmalıdır. Bu bağlamda Türk Tarih Kurumu da yeniden yapılandırılmalıdır. Unutulmamalıdır ki, Ermeni tasarısının geçmesiyle Pontus ve Süryani sözde soykırımlarını gündeme getiren çevreler hareketlenecektir. ABD’deki Ermeni tasarısına karşı sert ve somut önlemler alınmadığı takdirde Pontus ve Süryani soykırım yasa tasarıları ülke parlamentolarına birbiri ardına gelecektir.

Yukarıda ana hatlarını sıraladığımız önlemler alındığı takdirde Türkiye’nin Ermeni sorununun ortak tarih komisyonu kurularak ele alınması önerisi de daha iyi anlatılabilecektir. Kanaatimize göre, Türkiye’nin tarih komisyonu kurulması ve 1915 olaylarının araştırılması önerisi son yıllardaki en önemli manevralarından birisidir. Ne yazık ki bu inisiyatif, tanıtma eksikliğimiz nedeniyle iyi anlatılamamış, bu öneriyi etkisiz hale getirmek için Ermeni lobileri inkarı suç sayan kanun tasarılarını Fransa’dan başlayarak ülke parlamentolarının gündemine taşımışlardır. Özgür tartışma ortamını yok eden bu girişime karşı üniversite çevreleri ve medyamız da ortaya yeterli tepki koyamamıştır. İşte bu kararsızlık ve plansızlık, Ermeni tasarısının Dış İlişkiler Komisyonu’nda kabul edilmesi ile sonuçlanmıştır. Çünkü Türkiye’ye düşman olanlar ve aleyhte faaliyetlerde bulunanlar hiçbir ceza ve yaptırımla karşılaşmamışlardır. Ermenistan’da sözde tasarıları gündemde tutarak, Azerbaycan topraklarının %20’sinin hukuksuz bir şeklinde işgalini dikkatlerden kaçırmaktadır. Buna izin vermemek hükümetimizin görevi olmalı ve bu devlet politikasına dönüştürülmelidir.
 
* PROF. DR. KEMAL ÇİÇEK [ zaman ]14 Ekim 2007, Pazar